Անիծեալ Սենեակը

Դը՛գ, դը՛գ, դը՛գ։

— Ան ո՞վ է։

— Ես եմ, քեռորդի։

— Հա՜, մտիր։

Քեռորդիիս սենեակը լայնօրէն կը բացուի դրան ետին։ Անկողնի շատ անախորժ հոտ մը կը զարնուի քթիս։ Ամէն կողմ կը նշմարուի ամուրի մարդու անփութութիւնը։ Դրան դիմացը կախուած է քեռիիս նկարը, որուն շատ կը նմանիմ եղեր։ Երանի չնմանէի. աչքերը կորսուած են լայն ճակտին տակ, իսկ քիթը, անոնց պակասը լեցնելու համար, գրաւած է դէմքին մեծ մասը։ Գետնի վրայ կօշիկները հակառակ ուղղութեամբ կը փախչին, իսկ գուլպային մէկը կը հանգչի քեռորդիիս նոր լքած անկողնին մէջ։ Փանթալոնը նետուած է մահճակալին վրայ, որուն ոտքերը, քեռորդիիս բնաւորութեան լաւ տեղեակ, աշխատած են իրարմէ կարելի եղածին չափ հեռու մնալ։ Ծոյլ աւելը ամառուան արձակուրդի մէջ է։ Քեռորդիս աթոռի մը վրայ կայնած, կարծես գլուխը մարմնէն անջատելու տենչով, անձեռոցով կը չորցնէ մազերը։ Զիս նշմարելով, վայրկեան մը անշարժ, անձեռոցին վրայէն կը դիտէ զիս ու կը շարունակէ գլուխը փրցնելու դժուարին աշխատութեան, միաժամանակ զբաղցնելով զիս։

— Պաղ տուշը, տղաս, հիանալի բան է։ Եթէ իւրաքանչիւր մարդ ամէն առաւօտ պաղ ջուրի լոգանք առնէ՝ բոլոր բժիշկներն ալ անօթի կը մեռնին։ Հաւատա՛ խօսքիս, ես կեանքիս մէջ բժիշկի դրամ չեմ տուած, չեմ ալ տար։ Եւ ինչո՞ւ տամ, խե՞նթ եմ։

— Եւ ինչո՞ւ տաս…

— Հա՛, իրաւ, ես ալ ճիշդ հիմա քու մասիդ կը մտածէի. լաւ ժամանակին եկար։ Քեզ պարոն Նազարեանին քով պիտի տանիմ։ Պարոն Նազարեան Թիֆլիսցի աննման լուսանկարիչ մըն է։

Քսան վայրկեանէ ի վեր կայնած ենք պարոն Նազարեանի խանութին առջեւ։ Շուարած չորս կողմս կը դիտեմ, այս ի՜նչ տարօրինակ ու ամայի տեղ է։ Քեռորդիս շլմորուն աչքերով կը չափչփէ փողոցը։ Անհամբեր, տխուր, զիս խրատելէ ձանձրացած կը նստի մայթին եզերքը։ Հազիւ նստած՝ յանկարծ ոտքի կը ցատկէ, ահա հեռո՜ւն, պարոն Նազարեան կը նշմարուի։ Անթարթ կը դիտեմ զինք. զանգուած մըն է, որ դանդաղօրէն կը յառաջանայ, ձեռնափայտը հազիւ շարժելով։ Այնքան դանդաղ կը յառաջանայ, որ մարդ կը կարծէ թէ երբեք, երբեք պիտի չհասնի խանութ. բայց ահա կը մօտենայ մեզի։ Իւրաքանչիւր քայլափոխին, կը խորհիս թէ այդ դիրքին մէջ պիտի արձանանայ ու մնայ յաւիտեան. բայց ո՛չ, պարոն Նազարեան կը յառաջանայ առանց շարժելու։ Ահա մեր դիմացն է։

— Բարի լոյս։

Կը դիտէ զիս։ Զիս կը տեսնէ՞ արդեօք։ Աչքերը վրաս են ուղղուած, սակայն նայուածքը ինձմէ անդին կը դիտէ, շա՜տ անդին։ Ետ կը դառնամ, չէ՛, զիս է, որ կը դիտէ, բայց ինչո՞ւ այնքան անդիին են ուղղուած իր աչքերը, ու այնքան խոր կը դիտէ զիս։ Ահա կը ժպտի. որքան անուշ է ժպիտը ու այնպէս լաւ կը յարմարի իր խորունկ նայուածքին։ Կը հրապուրուիմ մարդով։ Իր նօսր, աղպղպեղ մազերը, իր ածուխի նման սեւ, փոքր, վեր դարձած սուր պեխերը, զօրաւոր կզակը, կանոնաւոր շարուած ակռաները, իր խորունկ նայուածքը, եւ անուշ, անուշ ժպիտը կը դիւթեն զիս։ Ակնապիշ կը դիտեմ նոր վարպետս, քանի ինք զիս չի տեսներ, թէեւ աչքերը վրաս են յառած։ Օ՜հ, ես այս մարդէն երբեք չեմ զատուիր։ Կ՚ուզեմ համբուրել քեռորդիս, ա՜խ, որքան շնորհապարտ եմ։

Պարոն Նազարեան կը ծռի խանութը բանալու, կը մնայ այդպէս, կը խորհիմ, թէ երբեք պիտի չշտկուի կրկին. բայց միշտ ալ սխալողը ես կ՚ըլլամ. ահա կը շտկուի եւ դուռը բաց է մեր առաջ։

— Խնդրեմ, հրամմեցէ՛ք ներս։

Ներսը ճաշակով յարդարուած փոքր սրահ մըն է։ Սրահին մէջտեղը դրուած է կլոր սեղան մը, որուն վրայ երեք հաստկեկ ալպոմներու հետ միասին, կը հանգչին քանի մը պատկերազարդ թերթեր։ Սեղանին շուրջը զետեղուած են չորս բազկաթոռներ, մութ կարմիր ծածկոցներով։ Պատերը ծածկուած են զանազան լուսանկարներով, որոնց մէջ աչքի կ՚իյնայ իր զարդարուն նկարը։ Յետոյ հասկցայ, որ այդ իր հօրը նկարն է եղեր։ Սրահին աջ կողմէն կը բացուին երկու դուռներ դէպի աշխատանոց, իսկ անոնց դիմաց՝ դուռ մը կայ վարագոյրներով ծածկուած։

Քեռորդիս ներողութիւն կը խնդրէ իր շատ զբաղած ըլլալուն համար ու զիս պարոն Նազարեանի բացարձակ տրամադրութեան տակ դնելով կը հեռանայ։

Ես կը սկսիմ կրկին դիտել պարոն Նազարեանը, ու քանի կը դիտեմ՝ ա՛յնքան աւելի հաճելի կը թուի ինծի։ Շարժումները որքան դանդաղ են ու պատկառելի։ Ժպի՞տը, թէեւ անտարբերութիւն մը նշմարելի է, կրկին ալ անուշ է ու համակրելի։ Աչքերս սեւեռած իր ժպտուն պեխերուն, կը խորհիմ, թէ ի՞նչ բառով կանչելու եմ զինք. «վարպե՞տ»… շատ հասարակ է։ «Պարո՞ն»… չոր է ու ուսուցիչները զայն իւրացուցած են։ «Պարոն Նազարեա՞ն»… շատ երկար է ու բերնիս անյարմար։ Կը նախընտրեմ իրեն հարցնել։

— Ներողութիւն,— կ՚ըսեմ,— արդեօք ձեզի կրնա՞մ «վարպետ» ըսել։

— Ինչո՛ւ չէ, որդի, այդ քո բանն է։ Ինձ համար ոչ մի արժէք չունեն բառերը։ Ուզում ես ինձ «վարպետ» ասա, ուզում ես «հայրիկ» կանչիր,— ու անուշ-անուշ կը ժպտի։

Լաւ մարդը միշտ լաւ է կը խորհիմ ես ու կ՚որոշեմ պարոն Նազարեանի իւրաքանչիւր հրամանը լրիւ կատարել։ Ես աշխատանքը սիրող մարդ եմ, ես հօրս ցոյց պիտի տամ, որ ես ապուշին մէկը չեմ. յանցանքը իմ նախորդ վարպետներուս էր, որ չկրցան արժէքս գնահատել։ «Ժամանակ կորսնցնելու ատենը չէ, գործելու է, կեանքը շուտ կ՚անցնի», վերջապէս հօրս խրատներն ալ բոլորովին անիմաստ չեն, ուրեմն գործի։

— Վարպե՛տ, կարելի՞ է ձեզի օգնել։

— Մի քիչ սպասիր, որդի։

«Մի քիչ» չէ, սիրով ժամեր շարունակ կը սպասեմ քանի այդպէս կ՚ուզէ նոր վարպետս։

Տասը վայրկեան ետք, վարպետս զիս կը կանչէ։ Նախ կը տանի աշխատանոցը, ցոյց կու տայ լուսանկարչական գործիքը ու կը բացատրէ քանի մը բաներ։ Ապա զիս կ՚առաջնորդէ քիմիական բաղադրութիւններ պարունակող սենեակ մը, հոն կը մնանք ատեն մը, մինչեւ որ ինք կը պատրաստէ հեղուկ մը, որով ապակիները կը լուան եղեր։ Ետքը կ՚երթանք մութ սենեակը, ինք քանի մը ապակիներ կը լուայ, ուրիշներ կը տպէ՝ միշտ բացատրութիւններ տալով։ Մութ սենեակէն ետք կը վերադառնանք նախկին փոքր սրահը, որուն դուռը կը բացուի փողոցին վրայ։ Սրահին մէջ ծռած նկարները կը շտկրտէ, փոշիները կ՚առնէ, բազկաթոռները կը տեղաւորէ ու ինք ալ կը տեղաւորուի անոնցմէ մէկուն մէջ՝ հրամցնելով ուրիշ բազկաթոռ մըն ալ ինծի։ Կը նստիմ դիմացը ու կը սպասեմ որ խօսի։

— Զիս մտիկ արա, որդի,— կը սկսի հազիւ լսելի ձայնով,— ես շատ եմ ցանկանում, որ դու ինձ մօտ մնաս մինչեւ ուսումնարանների վերաբացը։ Ես քեզ մի պատուէր եմ տալու, որու դէմ դու չպէտք է մեղանչես, դա է չհետաքրքրուել սա սենեակով,— ցոյց կու տայ վարագոյրներով ծածկուած դուռը,— դա իմ անձնական աշխատանոցն է, ուր հիւրասիրում եմ իմ մօտ բարեկամներին։ Խնդրում եմ այս մասին ուրիշի բան չասել։ Իմանո՞ւմ ես։

Կը խոստանամ երբեք չհետաքրքրուիլ այդ սենեակով, սակայն ճիշդ այս վայրկեանին անզուսպ տենչ մը կը զգամ մտնել այդ սենեակը, տեսնել ամէն ինչ։ Քանի մը ուրիշ խրատներ ալ կու տայ՝ որմէ ետք կը սկսինք աշխատիլ։ Ես լսած եմ մեր մեծերէն, թէ շատ վարպետներ իրենց աշակերտներէն գաղտնի կ՚աշխատին, այն վախով, որ անոնք շուտով կրնան արհեստը իւրացնել։ Պարոն Նազարեան, ընդհակառակն, կ՚աշխատէր սորվեցնել ամէն ինչ մէկ օրէն։ Առաջին օրը կարծեցի, թէ արհեստին կէսը սորված եմ արդէն։ Այնքան ուրախ էի, որ իրիկունը, տան մէջ, ամէն տեսակ միմոսութիւն ըրի, նոյնիսկ կրցայ խնդացնել հայրս (հրա՜շք) ու հինգ ղրուշ փրցնել գրպանէն։

Յաջորդ առաւօտ, լուսաբացին, կը շտապեմ գործի։ Երկար կը սպասեմ մինչեւ որ վարպետս կու գայ նոյն անուշ ժպիտով եւ խորունկ նայուածքով։ Օ՜հ, եթէ այս տեսակ բարի մարդիկ կան, ինչո՞ւ ուրեմն ինծի այսքան ուշ կը հանդիպին։ Կ՚աշխատիմ սրտանց, կը հնազանդիմ վարպետին բոլոր հրամաններուն։ Մարդիկ, կիներ, երեխաներ կը լուսանկարուին, ժամերը կը թռչին ու ահա իրիկունը կը մօտենայ։ Ամէն օր աւելի կը յարգեմ վարպետս ու աւելի կը կապուիմ գործիս։

Շաբաթ երեկոյ, ափիս մէջ, յիսուն դահեկան կը դնէ։ Ապշած զինք կը դիտեմ, այս որքա՜ն դրամ. ես միայն ափիս մէջ։

— Ի՞նչ է այս, վարպետ,— կը հարցնեմ ապշած։

— Քո շաբաթականն է, էլի՛,— կ՚ըսէ վարպետս ժպտելով,— մի մասը ծնողացդ տուր, իսկ մնացեալն էլ ծախսէ՛, քէֆ արա՛։

— Բայց ես, բայց ես բան մը չեմ գիտեր, դեռ քեզի օգնել չեմ սկսած,— կը կմկմամ շուարած։

— Բայց, ես էլ, շատ բան մը չեմ տուել քեզ, մի յիսուն դահեկաննոց, տէ՛, երթաս բարով։

Յիսուն դահեկանը կու տամ մօրս։ Մայրս կ՚ապշի, կը շուարի։

— Այս ի՞նչ է,— կ՚ըսէ,— ո՞վ տուաւ, ինչո՞ւ տուաւ։

— Շաբաթականս է,— կ՚ըսեմ,— վարպետս տուաւ։

— Շաբաթակա՞նդ, դուն ո՞վ ես, որ այսքան շաբաթական առնես։ Ողորմութի՞ւն է արդեօք տուածը. ա՛ռ, չե՛մ ուզեր, հօրդ տուր։

Երեկոյեան, հայրս կ՚առնէ յիսուն ղրուշը ու գրպանը կը դնէ։

— Այդ վարպետդ,— կ՚ըսէ հայրս,— թագաւորական կեանք կ՚ապրի, մարդ չի գիտեր, թէ ուրկէ՞ այդքան դրամ կը շահի։ Ա՛ռ այս տասը ղրուշը քեզի եւ ուզածիդ պէս ծախսէ։

Յաջորդ օրը, ինձմէ հարուստը եւ ուրախը չկար ընկերներուս մէջ։

Երջանիկ օրեր կը յաջորդեն իրարու, երկինքը պայծառ կապոյտ է, անամպ, անվիշտ։ Միայն մէկ բան կը չարչարէ զիս… այդ վարագոյրներով ծածկուած սենեակը։ Ամէն օր, ժամը հինգէն վեց, հատ-հատ մարդիկ կու գան ու կը մտնեն ուղղակի այդ սենեակը։ Ծեր, չափահաս, երիտասարդ, մաքուր հագուած մարդոց հետ, ներս կը մտնեն թշուառ, աղտոտ հագուստներով մարդիկ ու լուռ, անխօս կը մնան ներսը ու ժամը եօթին հատ-հատ իրարու ետեւէ, լուռ եւ ընկճուած կը հեռանան։ Ինչո՞ւ մարդիկ այդ աստիճան լուռ են ու տարօրինակ։ Կը չարչարեմ ուղեղս ու ոչինչ չեմ կրնար հասկնալ։ Երբեմն հարցական կը դիտեմ վարպետիս դէմքը, սակայն անոր անուշ ժպիտը կը լռեցնէ զիս։ Օրերը կ՚անցնին ու հետաքրքրութիւնս աւելի կը սաստկանայ։ Սակայն երբեք չեմ փորձուիր ներս մտնել։ Չեմ գիտեր, թէ Ադամ՝ Եդեմի արգիլեալ պտուղով այսչափ հետաքրքրուեցա՞ւ, թէ չէ։ Փառք Աստուծոյ, որ Եւա մը չկար զիս փորձող, հաւանաբար առաջին ժամուն իսկ փորձուէի ներս մտնել։ Օրերը կ՚անցին ու այլեւս անտանելի կը դառնայ զսպել հետաքրքրութիւնս։ Մանաւանդ այն օրէն սկսեալ, երբ մեր քէմփի աղաներէն մէկուն հանդիպեցայ այդ դուռէն ելած պահուն, մարդը դեղնած՝ ինծի մօտեցաւ ու աղաչեց, որ ոեւէ մէկուն բան չըսեմ այդ մասին։ Տարօրինակ առեղծուած։

Հոս ե՛կ, որդի՛, գիտե՞ս մեր տունը. ո՞չ. զիս լաւ մտիկ արա. կը գնաս էդ հեռուի ապարտըմանը. տեսա՞ր, կը շեղիս ձախ, կը յառաջանաս սանկ մի երկու հարիւր մեթր, աղբիւրի կից, պարտէզով շրջապատուած. թիւ 18 տունը մերն է։ Մեր տունը երկու տուփ ապակի կայ, վերցրու եւ բեր էստեղ։

— Սիրով, վարպետ,— կ՚ըսեմ, եւ կը վազեմ դէպի ապարտըմանը։

Տասը վայրկեան ետք կը զարնեմ թիւ 18 տան դուռը։ Ներսէն մէկը կը կանչէ դէպի վար։

— Սոնա՛, բալիկ, դրան են տալիս, մի տես ո՞վ կայ։

Բարակ, մեղմ, թրթռուն ձա՛յն մը, որ միայն ոգիները կրնան ունենալ, կը հարցնէ.

— Էդ ո՞վ է։

— Ես եմ,— կ՚ըսեմ անհամբեր։

Կարճ լռութենէ մը ետք։

— Դուն ո՞վ ես։

— Ես… ըըը՜… ես՝ ես եմ։

— Մամի՜, «ես՝ ես եմ» ասում ա։

— Բաց արա, բալիկ, վնաս չունէ։

Դուռը կը բացուի։ Դրան ետին կայնած է Սոնան. հրեշտակ մը կարծես, որ թեւերը կորսնցնելով մնացած է այդ տան մէջ։ Կապոյտ աչքերը կէս խուփ են, կը խորհիս, թէ շարունակ արեւուն ճառագայթներուն կը նայի։ Մազերը ոսկեգոյն են, գանգուր ու առատ, որոնք կը ծածկեն երկայն պարանոցը։ Ճակատը լայն է, որուն մէջտեղէն կ՚երկարի գիծ մը։ Հասակը երկայն է ու այնպէս մաքուր է հագուած, որ մարդ կը վախնայ զինք դիտելէ՝ զայն աղտոտելէ զգուշանալով։ Այս աստիճան գեղեցիկ աղջիկ ես չէի կրնար երեւակայել. անթարթ կը դիտեմ դէմքը։

— Ի՞նչ էք փափաքում։

Կը սթափիմ յանկարծ. ճիշդ է, ես ուրիշ բանի համար եկած եմ հոս։

— Պարոն Նազարեանը երկու տուփ ապակի կ՚ուզէ։

Երկու տուփ ապակիները ձեռքս կը մտնեմ աշխատանոց՝ երեւակայութեամբ հրեշտակի մը երկու թեւերը զետեղած Սոնայի կռնակին վրայ։ Կրնա՞յ թռչիլ արդեօք։ Կրնա՞մ կրկին տեսնել զինք։ Վարպետս կրկին զիս իրենց տունը կը ղրկէ՞։

Վարպետս կ՚առնէ երկու տուփ ապակին եւ կը մտնէ վարագոյրներով ծածկուած սենեակը։ Ինչո՞ւ, ի՞նչ պիտի ընէ ապակիները իր աշխատանոցին մէջ։ Ա՜խ, այդ անիծեալ սենեակը։

Չորս օր ետք, կրկին կ՚երթամ վարպետիս տունը։ Սոնան օշարակ կը հրամցնէ ինծի։ Գաւաթը առնելու ատեն մատս կը դպի մատին. ելեկտրական հոսանք մը կ՚ողողէ մարմինս։ Ակնապիշ կը դիտեմ կապոյտ աչքերը։ Ինչո՞ւ կը դողամ։ Օշարակին հազիւ կէսը կրնամ խմել։ Տիկին Նազարեան տխուր, յանցաւորի նման, տուփ մը ապակի կու տայ ինծի ու «ա՜խ» կը հառաչէ։ Վարպետս կրկին տուփը կը տանի վարագոյրներով սենեակը։ Այսպէս, շաբաթը մէկ կամ երկու անգամ առիթը կ՚ունենամ վարպետիս տունը երթալ։ Ամէն անգամին կը հանդիպիմ Սոնային եւ ուրախ-զուարթ ցատկռտելով կը վերադառնամ խանութ։

Ուրախ-զուարթ ցատկռտելով վերադարձած ատենս, օր մըն ալ, առջեւս կը ցցուին երկու ոստիկաններ եւ ուրիշ մը, ետեւէս՝ կը խլէ ձեռքիս տուփը։ Ես, սարսափած, ետ կը դառնամ ու կ՚ուզեմ առնել տուփը։ Ոստիկանը կ՚աշխատի բանալ զայն։ «Մի՛ բանար, ապակիները լոյս կ՚առնեն», կը պոռամ ու կ՚աշխատիմ տուփը խլել։ Զօրաւոր ապտակ մը կը գոցէ բերանս եւ արցունքները կը ցայտեն աչքերէս։ Տուփը բաց է ահա, ու սեւ թուղթերուն մէջ, ապակիի փոխարէն, ճերմակ փոշի է փաթթուած։ Ոստիկան մը պինդ կը բռնէ ձեռքս ու չորս ոստիկանով կը յառաջանանք դէպի խանութ։ Խանութը պարապ է ու մարդ չ՚երեւիր։ Ես կու լամ բարձրաձայն։ Հետաքրքիր ամբոխ մը կը հաւաքուի փողոցին մէջ։

— Վարպետդ ո՞ւր է,— կը պոռայ ոստիկաններէն մէկը ու կը զարնէ ինծի։ Ես կը կրկնապատկեմ ձայնս։

Վարպետս, մութ սենեակէն դուրս կու գայ, իր սովորական խորունկ նայուածքովը եւ անուշ ժպիտով։

Ոստիկանները վայրկեանապէս կը ձերբակալեն զայն ու ձեռնակապեր կ՚անցնեն ձեռքերուն։ Ես կու լամ ցաւագինօրէն, ցնցուելով։ Վարպետս անտարբեր, հաշտուած իր վիճակին հետ, ինծի դառնալով կ՚ըսէ.

— Լաց մի լինիր, որդի՛, սրանք քեզ բան չեն կարող անել։

Այնպէս անուշ կը ժպտի վարպետս, որ ես կը սփոփուիմ վայրկեանապէս ու կը դիտեմ փողոցը։ Այդ ամայի փողոցը լեցուած է հետաքրքիրներու բազմութեամբ։

Ոստիկանները տակնուվրայ կ՚ընեն ամէն կողմ ու վարագոյրներով ծածկուած սենեակէն կը գտնեն չորս տուփ ճերմակ փոշի։

Ու, հիմա, փողոցին մէջէն կը քալենք։ Երեք ոստիկաններ շրջապատուած են վարպետս եւ ուրիշ ոստիկան մը, ամրօրէն, ձեռքէս է բռնած։ Ամբոխը կը խռնուի մեր շուրջը եւ իւրաքանչիւր բերնէ կը լսուի խօսք մը.

— Պարոն Նազարեան հաշիշի մաքսանենգ է եղեր։

— Պարոն Նազարեան թմրեցուցիչ կը ծախէ եղեր։

— Աշկերտին վրայէն թմրեցուցիչ գտեր են։

— Պարոն Նազարեանին հարեւանը մատներ է զինք։

— Վարագոյրներով ծածկուած սենեակին ետեւը պարտէզ մը կայ եղեր։

— Հարիւրաւոր տուներ կործանած է՝ անզգամը։

— Ընտանիքներ քանդելով՝ թագաւորի պէս կ՚ապրէր։

— Քսան քիլօ աֆիոն գտեր են տունէն։

— Այնչափ յարգելի արտաքինին տակ՝ գազան մը պահուած է եղեր։

Վարպետս, անտարբեր կը շարունակէ իր ճամբան։

Ես, վստահ եմ, որ սուտ են այս բոլորը, կը դիտեմ վարպետիս ժպիտը ու կը սկսիմ խնդալ։ Ինչպէ՞ս այսպիսի ժպիտ ունեցող մը կրնայ գազան ըլլալ, կրնայ անզգամ ըլլալ։ Ինչպէ՞ս Սոնային հայրը կրնայ տուներ կործանել։ Երազ է այս բոլորը. ես ուրախ եմ, ուրախ, որ վարպետիս հետ ձերբակալուած եւ ոստիկաններով շրջապատուած բանտ կ՚առաջնորդուիմ։ Շուրջս կը դիտեմ, արդեօք դասընկերոջ մը չե՞մ կրնար հանդիպիլ, որ պատմէ բոլորին իմ ձերբակալուիլս։ Օ՜հ, ոչ մէկը չկայ։ Ուրեմն պարապի՞ բանտ պիտի երթամ։ Կը նայիմ խռնուած ամբոխին, զիս ճանչցող չկայ։ Ահա՛, Արշալոյսը աղբիւրէն ջուր կը լեցնէ։

— Արշալո՜յս։

— Օ՜հ, Աստուած իմ, ո՞ւր այսպէս,— կը հարցնէ Արշալոյս։

— Բա՜նտ,— կը պոռամ բոլոր ուժովս ու ոստիկանները ցոյց կու տամ։

Մարդիկ կը սկսին խնդալ։ Վարպետիս ժպիտը կը լայննայ։ Ոստիկանները կը սկսին ծիծաղիլ։ Բանտ կ՚երթամ, Արշալոյսը տեսաւ, այլեւս ի՛նչ վախ կայ, բոլոր ընկերներս պիտի իմանան։ Քանի մը վայրկեան ետք, իմ կողքէս կը քալեն, գրեթէ բոլոր իմ ազատ դասընկերներս։

Ես կը յառաջանամ կուրծքս դուրս, կարծես ոստիկանները բանտ առաջնորդողը ես ըլլայի։

Կը հասնինք ոստիկանատուն։

Ամբոխը կը խռնուի։ Ոստիկանները կը ցրուեն հետաքրքիրները։ Վարպետիս հետ ներս կը մտնենք։ Ինծի քանի մը հարցումներ կ՚ընեն։ Վարպետս իմ ամէն ինչէ անտեղեակ ըլլալս կը բացատրէ. զիս ազատ կ՚արձակեն. բայց ես չեմ ուզեր ազատ արձակուիլ, կ՚ուզեմ մնալ հոն, բանտարկուիլ վարպետիս հետ, Սոնայի հօրը հետ։ Անօգուտ, զիս դուրս կը շպրտեն։

Դուրսը հարցումներու կարկուտ, հագուստէս կը քաշեն, զիս կը ճզմեն, կը կոխկռտեն։ Կ՚ուզեն իմանալ չգիտցածներս ու զիս ստախօս կ՚անուանեն՝ իրենց փափաքին գոհացում չկարենալ տալուս համար։

Անդին, պատին տակ, կը նշմարեմ Տիկին Նազարեանն ու Սոնան, որոնք քով քովի կայնած՝ կու լան անձայն։ Կը վազեմ անոնց քով։ Տիկին Նազարեան կը գրկէ զիս մօր մը պէս ու Սոնան կը բռնէ ձեռքս։ Ես ալ կը սկսիմ լալ։ Այդ վայրկեանին ամբողջ աշխարհը կը խաւարի ինծի համար։ Կը դիտեմ հրեշտականման Սոնայի կարմրած աչքերը ու արտասուքը կը հոսի առատօրէն։ Չեմ կրնար խօսիլ, ի՛նչ կրնամ ըսել արդէն։ Տիկին նազարեան կը հեծկլտայ ու մեղմօրէն կը գգուէ մազերս։ Օ՜հ, ես որքան պիտի փափաքէի մնալ այդպէս օրերով, լալ որբացած ընտանիքի մօր մը գրկին յենած։ Այդքան քաղցրօրէն լացած չեմ ես երբեք։ Սոնայի ձեռքը կը դողդղայ ափիս մէջ ու ամոքիչ ջերմութիւն կը փոխանցուի ինծի։ «Աստուած որչա՞փ գեղեցիկ է ստեղծած այս հրեշտակը», կը խորհիմ, Տիկին Նազարեան կը շարունակէ գգուել մազերս ու կը փսփսայ մեղմ, շատ մեղմ ձայնով.

— Լաւ, քեզ բան չարին, որդի որչափ լաց պիտի լինէի, եթէ մայրդ մեր այդ անիծեալ սենեակին պատճառաւ դժբախտանար։ Ա՜խ, անիծեալ սենեակ, անիծեալ սենեակ…։

Հիմա, ուրիշ երկիր կը գտնուին անոնք. սակայն ես յաճախ կը յիշեմ զանոնք, մանաւանդ Սոնան ու կը փնտռեմ այդ հրեշտակին կորսնցուցած թեւերը, որպէսզի ան հեռանայ այս մեղաւոր աշխարհէն։