Փա՜ռք Քեզ, Տէ՛ր

Սա փոքրիկ, որբ աղջիկը, որ կը ցատկռտէ փողոցին մէջ՝ սաստիկ ջերմ ունի ու երէկ գիշեր անօթի է պառկած։ Կը ցատկռտէ այսօր, որովհետեւ այսօր Կաղանդի նախօրեակն է եւ եղբայրը խոստացած է Կաղանդի գիշերը անոր պուպրիկ մը նուիրել. պուպրիկ մը այնքա՜ն աղուոր, որքան միայն պուպրիկ մը կրնայ ըլլալ. ու երբ եղբայրը խոստանա՜ր, օ՜հ…

Սա պատանին, որ խոստացած է քրոջը պուպրիկ մը նուիրել, հիմա կայնած է պուպրիկներով լեցուն ցուցափեղկի մը առաջ՝ ու առանց ունեցած դրամը դուրս հանելու, թերեւս յիսուներորդ անգամն ըլլալով կը համրէ ստացած շաբաթականին մնացորդը, հատ-հատ մատներուն մէջէն սահեցնելով. հինգ, հինգ ալ՝ տասը, մէկ հատը երկուքնոց, երկու հատ մէկնոց եւ ահ կէս դահեկան մըն ալ՝ կ՚ընէ տասնըչորսուկէս դահեկան… կերակուրի, հագուստեղէնի, դեղի, վառելանիւթի եւ պուպրիկի յատկացուած։ Բայց ի՞նչ ընել կերակուրը, դեղը, վառելանիւթը, քանի որ քոյրիկը եթէ աշխարհի բոլոր կերակուրներն ալ ուտէ՝ պիտի չկշտանար առանց պուպրիկի, բոլոր բժիշկները պիտի չկարենան բժշկել զայն՝ առանց պուպրիկ մը տալու ու փուռի մը տաքութիւնը պիտի չկրնար տաքցնել անոր սիրտը։ Չէ որ քոյրիկը երկա՜ր, շատ երկար ատենէ ի վեր կը սպասէ պուպրիկին. չէ՞ որ իրենց մօր մահուան պատճառած սարսուռը միայն պուպրիկի մը հեռանկարովը կարելի եղաւ մեղմել։ Ու ինք կը սիրէ իր քոյրը, այո՛, խենթի մը պէս կը սիրէ իր որբ քոյրը։ Աւելի սիրեց զայն, երբ հայրը մահամերձ՝ պատուիրեց պաշտպան կանգնիլ անոր, իսկ մայրը, մեռնելէ առաջ՝ հեղեղանման արցունքներով խնդրած է, նոյնիսկ հարիւր անգամ ձեռքը համբուրած, որ հօր, մօր դեր կատարէ խեղճ աղջկան։ Վերջապէս շա՜տ կը սիրէ իր քոյրը, թերեւս աւելի, քան քոյրը պիտի սիրէր պուպրիկը՝ առաջին տեսած րոպէին։

Սաստկացող անձրեւի կաթիլները կը սթափեցնեն Հայկը։ Արագ շարժումով կը սրբէ աչքերուն մէջ լճացած արցունքի կաթիլները, ոտքերը սալայատակին կը զարնէ քանի մը անգամ՝ կօշիկներուն վրայի ջուրը թօթափելու համար ու աւելի կը մօտենայ ցուցափեղկին։ Դէմքը կը պայծառանայ, այս որքա՜ն առատ, գունագեղ պուպրիկներ, Տէր Աստուած, կատարեալ մանկապարտէզ։ Սա մէկը, ո՜հ, եթէ կարենար քրոջը տանիլ քոյրը կատարելապէս կ՚ապաքինի։ Բայց ինչպէս ձեռք ձգել այդ տիկնիկը, երբ ամբողջ հաստութիւնը, մէկ-մէկ կը սահի մատներուն մէջէն… տասնըչորսուկէս դահեկան։ Աչքերը կը պտտցնէ միւս պուպրիկներուն պիտակներուն վրայէն ու կը կարդայ գիները. 700 Լ.Դ., 550 Լ.Դ., 100 Լ.Դ., 300 Լ.Դ. ուրի՞շ. ուրիշ չկայ։ Բայց ի՞նչ կարեւորութիւն ունի. եթէ այս խանութը չեղաւ՝ միւս խանութը կայ. եթէ ան ալ չեղաւ՝ օ՜հ, ինչո՞ւ պիտի չըլլայ երբ ինք որոշած է անպայման պուպրիկ մը նուիրել քրոջը։

Միւս խանութը չեղաւ, միւսն ալ չեղաւ, միւսն ալ չեղաւ։ Եւ ահա արշաւ մը կը սկսի Պէյրութի փողոցներուն մէջ։ Անձրեւը անդադրում կը տեղայ, մերթ խելօք՝ գառնուկի մը չափ, մերթ անհաւասարակշիռ՝ գինովի մը պէս ու մերթ կատղած՝ Պէյրութի խենթ անձրեւին նման։ Սակայն Հայկ կը վազէ, կը վազէ, կը վազէ։ Անձրեւի կաթիլները մազերէն վար կը կաթկթին դէմքին վրայ ու քրտինքի կաթիլներուն հետ միախառնուած կ՚իյնան վար։ Կ՚իյնան, կ՚իյնան. ինք ալ կ՚իյնայ ու կ՚ելլէ, կը ջղայնանայ, կը յոգնի, կը յուսահատի ու կը սկսի լալ։ Կու լայ ցնցուելով, կու լայ երեխայի նման։ Անձրեւի ու քրտինքի կաթիլներուն կը խառնուին արցունքի կաթիլները։ Կը դադրի վազելէ, ի՞նչ օգուտ ունի փողոցը պուպրիկ չեն ցանած ու ինք խոստումը պիտի չկրնայ յարգել։ Ու եթէ քոյրը յանկարծ… չէ՛, Աստուած իմ, արդէն հիւանդ է։ Բայց արդեօք մարդ կրնա՞յ մեռնիլ, երբ փափաքածը չստանայ։ Քրոջ հիւանդութիւնը եթէ ծանրանայ, ու եթէ… մեռնի, ինք ոճրագործ մը եղած պիտի ըլլայ։ Անկասկած։ Ինչո՞ւ խոստումդ չես յարգեր, թշուառակա՛ն։ Այո՛, դուն ձեռքովդ սպաննեցիր քոյրդ։ Ի՞նչ պիտի ըսես հօրդ, ի՞նչ պիտի ըսես մօրդ. քեզի յանձնեցինք զայն, որ սպաննե՞ս, հա՞։ Բայց ես ի՞նչ կրնամ ընել, ո՞վ եմ ես, ահա ամբողջ ստացուածքս, ահա սիրտս, ահա հոգիս. նոյնիսկ կ՚ուզեմ հիմա մեռնիլ, զոհուիլ պուպրիկի մը համար։ Ահա՛ մարմինս՝ այրեցէք, ահա՛ եւ եւ աչքերս հանեցէ՛ք, ահա՛ եւ ոտքերս՝ կոտրեցէք, խեղդեցէ՛ք, փճացուցէ՛ք, կախեցէ՛ք ոչնչացուցէ՜ք զիս՝ միայն թէ պուպրիկ մը տուէ՛ք քրոջս։

Կէսօրին, կը հասնի հանրային պարտէզին առջեւ։ Կը մտնէ ներս, կը քալէ ուղիղ ու կ՚իյնայ նստարանի մը վրայ։ Նոր կը զգայ որ անձրեւը դադրած է ու արեւը յաղթական կայսրի մը պէս՝ դուրս ելած է ցուցադրուելու։ Առջեւի աւազանին ջուրը կը պլպլայ, կարծես երկնքի բոլոր աստղերը լեցուած են այդ աւազանին մէջ ու իրարու աչք կը քթթեն։ Մթնոլորտը տակաւ կը տաքնայ ու թմրութիւն մը կը պատէ մարմինը։ Դանդաղ կ՚երկննայ նստարանին վրայ ու ակնապիշ կը դիտէ աւազանին հազարաւոր աստղերը։ Կոպերը կը ծանրանան, աչքերը կը գոցուին ու դանդաղօրէն անուշ քունը կու գայ օրօրել յոգնաբեկ մարմինը։

Յանկարծ կ՚արթննայ ու կը շտկուի նստարանին վրայ։ Ժամը վեցն է։ Շուարած՝ չորս կողմ կը նայի. երեկո՞յ է թէ առաւօտ։ Օրուան անցուդարձերը կը վերյիշէ. կարելի՞ է որ քնացած ըլլայ ամբողջ գիշերը։ Կը նայի շուրջը։ Մարդիկ կը շտապեն ամէն ուղղութեամբ. երեկոյ ըլլալու է։ Անօթի կը զգայ. կրկին կը համրէ ունեցած դրամը ու չի համարձակիր կէս դահեկան իսկ ծախսել։ Դուրս կ՚ելլէ հանրային պարտէզին ու կը քալէ գլուխը կախ, մտահոգ։ Հազիւ քանի մը քայլ առած՝ ետեւէն կը լսէ անունը.

— Հա՛յկ։

— Բարե՛ւ, Գուրգէն։

— Ի՞նչ կ՚ընես հոս։ Այս գիշերը ինչպէ՞ս պիտի անցնես։

— Ինչպէ՞ս… քնանալով։

— Կատակը մէկդի, Հայկ, այս գիշեր սքանչելի Կաղանդի գիշեր մը պիտի անցնեն մեր ընկերները. առատ կերուխում, երգ, պար, զուարճալիքներ, եւայլն, եւայլն… Ափսո՜ս որ ես պիտի չկրնամ ներկայ ըլլալ։

— Ինչո՞ւ։

— Իմ ապուշութենէս։ Մարուքեան ընտանիքը, կը ճանչնաս պարոն Մարուքեանը, երեւելի գորգի վաճառականը եւ քանի մը ուրիշ վաճառականներ, միասին պիտի տօնեն եղեր Կաղանդը։ Ես ալ խոստացայ անոնց փոքրիկներուն կաղանդ պապա ըլլալ։ Որո՞ւն մտքէն կ՚անցնէր, որ մեր ընկերներն ալ մտադրած են փառաւոր Կաղանդ մը տօնել։ Վա՜խ, հարամ եղաւ քէյֆս։

— Իրապէս որ մեղք է եղեր։

— Հա՛, Հայկ, Աստուծոյ սիրոյն, լաւ միտքս ինկաւ. բան մը ըսեմ՝ չէ չըսես. խօսք տո՛ւր, որ չես մերժեր։ Կու տա՞ս, այո՞, լա՛ւ։ Դուն ըսիր, որ քնանալով պիտի անցնես գիշերը, եկո՛ւր իմ տեղս դուն կաղանդ պապա եղիր, կեանքիս մէջ երախտապարտ կը մնամ քեզի։

— Օ՜հ, ո՛չ ես սիրտ չունիմ։

— Երկար բան մը չէ, Հայկ, ի՞նչ պիտի ըլլայ, քանի մը կատակներ կ՚ընես՝ կը պրծիս. դուն ինձմէ աղէկ գիտես այս բաները, յետոյ, մինչեւ ուշ գիշեր կը մասնակցիս խնճոյքին։ Վերջապէս շատ հարուստ մարդիկ են, նիւթական նուէր մըն ալ կ՚ընեն։

Հայկ նոր կ՚արթննայ կարծես, «նիւթական նուէր կ՚ընեն»։ Երեսը կը պայծառանայ ու բնականէն քիչ մը բարձր ձայնով կ՚ըսէ.

— Շա՛տ լաւ, կ՚ընդունիմ։

Ընդարձակ հիւրասրահ մը, ուր ամէն ինչ Պարսկաստանը կը յիշեցնէ։ Ռատիոյէ մը զատ, որ անկիւնը զետեղուած է, ոչինչ կայ արեւմուտքէն։ Գորգեր գետինը, գորգեր պատերուն, տիւաններուն, անկիւնաբարձերուն, բազկաթոռներուն վրայ։ Կատարեալ գորգի վաճառատուն։ Եթէ ճամբու մը վրայ բացուած ըլլար՝ ոչ ոք պիտի խորհէր, թէ Մարուքեանի հիւրասրահն է այս։ Սրահին ճիշդ մէջտեղը, առաստաղէն կախուած է հսկայ կանթեղ մը։

Ճաշարանէն ներս կու գան հատ-հատ, հնդկահաւի քալուածքով, կուշտ մարդեր, կիներ ու կը տեղաւորուին, աւելի ճիշդ՝ կ՚իյնան բազկաթոռներու մէջ։ Եւ ահա վերջապէս Տիար Մարուքեան եւ Տիկին Մարուքեան, ճաշկերոյթի երկու հերոսներ։ Յայտնի է, որ տարիներ շարունակ մրցած են աւելի գիրնալու համար։ Աւելի քոյր եղբօր կը նմանին, քան թէ էրիկ կնկայ։ Տիար Մարուքեան կը ճառէ, իսկ Տիկին Մարուքեան, նոր հաւկիթ ածած հաւու ախորժակով ու ձայնով՝ կը խնդայ, կը խնդայ։ Միւս տիկիններն ալ կը մասնակցին խնդուքին։ Չէ՞ որ իրենց ամուսիններն ալ ազնուաշուքներ են, որով՝ իրենք ալ իրաւունք ունին հաւու ձայնով խնդալու՝ վերածելով հիւրասրահը կատարեալ հաւնոցի։ Մեծահարուստ վաճառականները, ձրիօրէն խելք կը փոխանակեն իրարու հետ։ Միայն Տիար Գալուստեանն է, որ չի մասնակցիր խօսակցութեան ու կարծես քիչ մըն ալ դժգոհ է այդչափ աղմուկէն. երբեմն միայն կը ծռի դէպի քովը նստած տղուն ու բաներ մը կ՚ըսէ։

Տասնեակ մը փոքրիկներ լուռ, խելօք կը սպասեն կաղանդ պապուկին ժամանման. չէ՞ որ կաղանդ պապան չարերուն նուէր չի բերեր. ո՞ր երեխան չի գիտեր այս ճշմարտութիւնը։ Անհամբեր, ակամայ, փոքրիկ գլուխները կը դառնան դէպի այն դուռը, ուրկէ կ՚ակնկալեն կաղանդ պապուն գալուստը։ Կաղանդ պապան կ՚ուշանայ։ Տիկին Մարուքեան կ՚երթայ քովի սենեակը ու քանի մը պատուէրներ տալէ ետք սպասուհիներուն, կը վերադառնայ սրահ՝ հպարտ, գաղտնապահ ժպիտ մը շրթունքին։

Զանգակի ու հազի ձայները զսպանակի նման ոտքի կը նետեն փոքրիկները, ու կաղանդ պապուն գլուխը հազիւ երեւցած՝ դէմը կը վազեն երեխաները, խնդալով, ցատկռտելով, ծափահարելով։ Կաղանդ պապան կաղն ի կաղ, հեւ ի հեւ, ձիւներու տակէն նոր ազատած կարծես՝ կը յառաջանայ ու շնչասպառ կ՚իյնայ բազկաթոռի մը մէջ։ Փոքրիկները կը խռնուին կաղանդ պապուն շուրջ, ու քաջալերուած իրենց մայրերէն, կը փաթթուին սրունքներուն ու կը ստիպեն, որ խօսի, երգէ, պարէ։ Կաղանդ պապան կը սկսի խօսիլ դողացող, վախկոտ, լալկան ձայնով մը, որ կաղանդ պապուկի ձայնէն աւելի՝ յանցաւոր աշակերտի մը մրմռոցին կը նմանի։ Կը խօսի, կը պատմէ իր ճամբորդութեան մասին, կեղծ, շինծու ձեւով մը, ապա ոտքի կ՚ելլէ ու կը սկսի, աւելի կ՚աշխատի պարել՝ նոր քալել սկսող երեխայի շարուածքով ու ապա կը յայտնէ, թէ շատ երթալիք տեղեր ունի ու կը սկսի նուէրները բաշխել. ձիեր, ինքնաշարժներ, շոգեկառքեր, թմբուկներ, զինուորներ եւ պուպրիկներ, պուպրիկներ, պուպրիկներ։ Նուէրները լրացուցած՝ կը պատրաստուի մեկնելու, երբ պզտիկ աղջիկ մը կը ճչայ.

— Մամաաա՜, իմ պէպէքս ո՞ւր է։

Կաղանդ պապան կը ցնցուի։ Տիկին Մարուքեան կու գայ, կողովին մէջ կը նայի. պէպէք չկայ. կաղանդ պապան մոռցեր է պէպէքը, հիմա կ՚երթայ կը բերէ. անշուշտ կը բերէ. «Սո՛ւս, մի՛ լար»։ Տիար Մարուքեան կաղանդ պապուկին թեւը մտած, դուրս կ՚ելլէ։

— Մեղա՜յ, այս ի՞նչ տեսակ պաղ-ապուր կաղանդ պապա էր,— կ՚ըսէ համեստափայլ տիկին մը։

— Այս տղան ուրկէ՞ են գտեր։

— Ալասքայէն։

— Կատարեալ սառնարանի վերածեց սրահը։

— Ես կը խորհիմ, թէ հիւանդ էր այդ կաղանդ պապան,— կ՚ըսէ Տիար Գալուստեան, առաջին անգամ բարձրաձայն խօսելով։

— Հիւա՞նդ, ապլիկին մէկն էր,— կ՚ըսէ ուրիշ համեստափայլ տիկին մը ու հաւնոցը կը կենդանանայ։

— «Ապլիկ» ի՞նչ է, քա՛,— կը հարցնէ տիկին մը՝ հազիւ խնդուքը զսպելով։

— Շարէ՛ ուզածիդ չափ. ապուշ, խենթ, տխմար, անբան, բթամիտ…

— Կարծեմ կը բաւէ,— մեղմօրէն կը սաստէ Տիր Գալուստեան։

— «Լռէ՛, թշուառակա՛ն, դո՛ւրս կորսուէ», կը լսուի Տիար Մարուքեանին կատղած ձայնը դուրսէն։

Խոր լռութիւն կը տիրէ հիւրասրահին մէջ, ամէն մարդ ապշած միւսին կը նայի։

Տիար Մարուքեան կարմրած աչքերով, հեւալով ներս կու գայ՝ պուպրիկ մը բռնած ու բառերու տեղատարափը կը սկսի։

— Տեսա՜ք, տեսա՜ք ինչ է պատահեր… յանցանքը մերն է, որ այս տեսակ թշուառականները ներս կ՚առնենք մեր տուները։ Մեր ազգին որբերն են եղեր ասոնք… «որդերն» են ըսէք, որդե՜րը։ Զինքը ընդունեցինք, որ կաղանդ պապա ըլլայ… խոստացայ նոյնիսկ, որ եթէ զիս գոհ ձգէ՝ թմբուկ մը պիտի նուիրեմ. ի՞նչ ընէ աղէկ… մեր Զուզուին պուպրիկը պահեր է… (օ՜հ… մեղա՜յ… քա՜…) եւ ըսածները լսես – (որբի ձայնով) – գիտէ եղեր, որ ըրածը լաւ բան չէ եղեր, ոճիր է եղեր… այս ըրեր է եղեր, որովհետեւ հիւանդ ու անօթի քոյր մը ունի եղեր… խոստացած է անոր պուպրիկ մը նուիրել… չեմ գիտեր տասնըչորսուկէս դահեկան ունի եղեր, ինչ ունի եղեր… ամբողջ օրը պտտեր է, հիմա վախէն տուն չի կրնար երթալ եղեր… կը վախնայ եղեր, որ քոյրը մեռնի եղեր… հա՜, հա՜, հա՜, (ճարպիկ վաճառականի ձայնով), ու տեսանք թափած արցունքները… ձեռքս ոտքս կ՚իյնայ, քովս ձրի կ՚աշխատի եղեր, իմ ծառաս կ՚ըլլայ եղեր… եղեր, եղեր…։ Վա՜յ տունս քանդուեցաւ… կաղանդ պապա ըսելով տունս գող եմ առեր… ասանկ գողերն են մեզ օտարներուն քով սեւերես հանողը…։ Վա՜յ, թշուառական, վա՜յ… կրկին ալ հայ ենք, սրտերնիս չի դիմանար այս թափթփուքները ոստիկաններուն յանձնել…։

Համեստափայլ տիկինները զարմացած, սրբացած իրենց ամուսիններուն երեսը կը դիտեն՝ մոռցած անոնց հանապազօրեայ գողութիւնները։

Տիար Գալուստեանի ճակտին վրայ կնճիռներ կը կազմուին ու դէմքը կը մթագնի.

— Է՜, դուն ի՞նչ ըրիր,— կը հարցնէ։

— Ի՛նչ պիտի ընէի, ապտակ մը զարկի, դուրս շպրտեցի։

Գալուստեանի դէմքը աւելի կը մթագնի, կարծես սեւ ամպեր կը ճամբորդեն դէմքին վրայէն։ Կը մնայ խորհուրդներու մէջ խորասուզուած։ Ապա դանդաղօրէն կ՚անհետանան կնճիռները. աչքերուն մէջ փայլ մը կը սկսի, մեղմ ժպիտ մը կը ծլի շրթներուն ծայրը, ու դառնալով տղուն՝ ցած ձայնով կը հարցնէ.

— Ո՞վ էր այդ կաղանդ պապան. կը ճանչնա՞ս։

— Այո՛, հոս գալէս առաջ Գուրգէնը ըսաւ, որ Հայկը պիտի ըլլար կաղանդ պապան։

— Հայկը ո՞վ է. ես կը ճանչնա՞մ։

— Չեմ կարծեր։ Մեր դպրոցն էր առաջ։ Հայրն ու մայրը մեռնելէն ետք կօշկակարի քով սկսաւ աշխատիլ՝ փոքր քոյրը ապրեցնելու համար. սքանչելի տղայ…

— Տուներնին գիտե՞ս։

— Այո՛, Մասլախի քէմփն է։ Զարմանալի է, որ ասանկ բան մը…

— Կը բաւէ, կը բաւէ, քալէ՛, ետեւէս եկուր։ Ու դառնալով ներկաներուն կ՚ըսէ.

— Կը ներէք ինծի. տեղ մը պիտի երթամ, մէկ ժամէն կը վերադառնամ։

Արագ քայլերով դուրս կ՚ելլէ ու աստիճաններէն կը վազէ վար։ Առաջին ինքնաշարժը կը կեցնէ ու կը հրամայէ տուն երթալ։ Տուն հասնելուն՝ շուտափոյթ կը պահանջէ սպասուհիէն կաղանդ պապայի հագուստները։ Սպասուհին, վարժուած Տիար Գալուստեանի նմանօրինակ անակնկալներուն՝ կը շտապէ հրամանը կատարել։

— Տիրա՛ն, հանէ՛ վերարկուդ եւ կաղանդ պապայի հագուստները հագիր։

— Ինչո՞ւ, հայրիկ։

— Խօսիլ պէտք չկայ. հիմա կը հասկնաս։

Ինքնաշարժին մէջ կը սկսի բացատրել.

— Անմիջապէս պիտի երթանք շուկայ ու ամէն ինչ պիտի գնենք որ փոքրիկ, որբ, անօթի ու հիւանդ աղջիկ մը կրնայ պէտք ունենալ։ Հասկցա՞ր։ Դուն, կողովին մէջ պիտի լեցնես այդ բոլորը ու կատարեալ խաղարկութեամբ պէտք է ներս մտնես։ Աղջկան անունը ի՞նչ է։

— Ազնիւ է կարծեմ։

— Հիմա մտածէ, թէ ինչեր պէտք է ըսես Ազնիւին։

Ես Հայկի պէս տղու մը պէտք ունիմ, ահա քարթ մը կը գրեմ. ա՛ռ ու աղջկան բարձին տակը դիր։ Թող վաղը զիս տեսնէ Հայկը։

Կէս ժամ ետք՝ ինքնաշարժը կանգ կ՚առնէ Հայկի խրճիթին առջեւ։ Տկար լոյս մը կը պլպլայ ներսը։ Տիրան կ՚իջնէ ինքնաշարժէն ու անձայն կը յառաջանայ։ Դուռը բաց է ու անկիւնը, փսիաթի մը վրայ կծկտած է Ազնիւը՝ աչքը դրան սեւեռած։ Ազնիւ նախ չի տեսներ մտնողը։ Երբ կաղանդ պապան կը նշմարէ՝ ճիչ մը կ՚արձակէ, ոտքի կը ցատկէ վախցած ու կ՚աշխատի ետ-ետ երթալ։ Կաղանդ պապան, լապտեր մը ձեռքին, երգելով կը յառաջանայ ու լապտերը կը դնէ սենեակին մէջտեղը։ Ազնիւ տակաւին անբան աչքերով, կը դիտէ կաղանդ պապան ու չի համարձակիր ձայն մը հանել։

— Օ՜հ, օ՜հ,— կը սկսի կաղանդ պապան,— ո՞վ լսեր է, որ բարի աղջիկները կաղանդ պապայէն կը վախնան։ Սիրո՜ւն աղջիկ, մօտեցի՛ր, մօտեցի՛ր քովս, որ տաքցնեմ ձեռքերդ։ Ես բարի աղջիկներուն հայրն եմ. եղբայրդ ղրկեց զիս։ Եկուր գիրկս. մի՛ վախնար. տես բոպիկ ես՝ հողաթաբեր ունիմ, տես ձեռքերդ պաղ են՝ ձեռնոցներ ունիմ, գիտեմ, որ անօթի ես՝ տե՛ս ինչե՜ր եմ բերած։

Ազնիւ նախ մէկ քայլ կ՚առնէ շլացած, հիացած կը դիտէ կաղանդ պապան ու կը մնայ գամուած՝ աչքերը լայն բացած։ Կաղանդ պապան կը մօտենայ, կը մօտենայ ու քնքուշութեամբ ձեռքը կը դնէ ազնիւին մազերուն վրայ։ Ժպիտ մը կը լուսազարդէ Ազնիւին դէմքը։ Կաղանդ պապան, քաջալերուած, կը գրկէ Ազնիւը, ու ի՜նչ աղուոր բաներ կը պատմէ ու ինչե՜ր կու տայ… կօշիկ, գուլպայ, ձեռնոց, հագուստ, շաքար, չամիչ, նուշ, թուզ, ընկոյզ, ինչե՜ր, ինչե՜ր, եւ հսկա՛յ, հսկա՜յ պուպրիկ մը, պուպրիկ մը այնքան աղուոր, որքան միայն պուպրիկ մը կրնայ ըլլալ։ Ազնիւ պուպրիկը տեսնելուն՝ այնպիսի ուրախութեան ճիչ մը կ՚արձակէ, որ կաղանդ պապան կը վախնայ, նոյնիսկ, դրան ետեւ պահուըտած վաճառականը կը սարսռայ ու կու լայ։

— Ու հիմա՛, պէտք է պառկիս այլեւս… չէ՞։

Ու կաղանդ պապան կը պատրաստէ անկողինը, ու կաղանդ պապան կը փոխէ վերմակն ու բարձը, ու կաղանդ պապան խաղալիքները կը շարէ բարձին, ու ճիշդ անոնց քով կը զետեղէ մոմեր, կարմիր, կապոյտ, կանաչ, գոյն-գոյն մոմեր ու կը վառէ բոլորն ալ՝ տխուր սենեակը վերածելով զուարթ ննջասենեակի։ Կաղանդ պապան կը գրկէ Ազնիւը, կը պառկեցնէ անկողնին մէջ, պուպրիկը կը դնէ գիրկը, կը համբուրէ ու կը շշնջայ.

— Հիմա քնացի՛ր։

Կաղանդ պապան գուրգուրանքով կը փայփայէ Ազնիւին նիհար այտերն ու դեղին ճակատը եւ ափով՝ ձեռքերը տաքցնելով, կը սկսի պատմել այն հին, շատ հին պատմութիւններէն մէկը, որ անպայման կը քնացնէ փոքրիկները։ Ազնիւին կոպերը կը ծանրանան, դժուարութեամբ կը բանայ աչքերը, կը դիտէ կաղանդ պապան ու կրկին կը գոցուին աչքերը։ Կաղանդ պապան կը դադրի պատմելէ, քունը՝ փոխադրած է Ազնիւը պարիկներու աշխարհը։ Կաղանդ պապան հօրը տուած քարդը կը զետեղէ բարձին տակ ու զգոյշ քայլերով դուրս կ՚ելլէ։ Հայրը կը փաթթուի տղուն ու անզուսպ յուզումով կ՚ըսէ.

— Շնորհակալ եմ, Տիրա՛ն, գոհ ես, չէ՞. բայց ինչո՞ւ կու լաս։

— Դուն ալ հայրիկ, դուն ալ լացեր ես։ Օ՜հ, կեանքիս մէջ չեմ կարծեր, որ ասկէ աւելի ուրախ ժամ ունենամ։

Անձրեւը անդադրում կը տեղայ Կաղանդ գիշերով ու հակառակ տուներու ուրախ մթնոլորտին, փողոցները տխուր են ու սեւ, մութ, պատերազմի սարսափով լեցուած։ Հայկ կը քալէ գլխահակ, տրտում ու անբանացած։ Տխուր է, մեռնելու աստիճան տխուր, սակայն չի կրնար խորհիլ։ Միտքը դադրած է աշխատելէ ու ամենադոյզն կամքն իսկ չունի բան մը որոշելու։ Իրապէս ոչինչ է անձնասպանութիւնը, կ՚ուզէ խորհիլ, սակայն քրոջ պատկերը կը մխուի գանկին մէջ։ Կը կռթնի պատի մը ու այդպէս կը մնայ երկա՜ր, շատ երկար ատեն։ Փողոցը ամբողջութեամբ կ՚ամայանայ։ Երկինքին կը նայի ու ոչինչ չի կրնար նշմարել։ Պէտք է վերջապէս տուն երթալ, բայց եթէ՞ քոյրը քնացած չէ ու պուպրիկին կը սպասէ։ Հա՞։ Այն ատեն ներս չի մտներ ու կը պառկի դրան առջեւ՝ հաւատարիմ շան մը պէս։ Քայլերը կ՚ուղղէ դէպի տուն։ Տան մօտեցած՝ կանգ կ՚առնէ։ Տարօրինակ բան մը կայ տան վրայ։ Կը խորհի։ Աչքերը սեւեռած՝ կը նայի կրկին, կրկին ու կը գտնէ նորութիւնը. լոյսը։ Այս որքա՜ն լոյս։ Ինք լաւ կը յիշէ, որ մէկ մոմ ունէին։ Այս ի՞նչ է. սրտի տրոփիւնը կ՚արագանայ։ Տան վարձքը վճարած է. արդեօք քոյրը դո՞ւրս են հանած։ Եթէ ոչ քոյրը… օ՜հ, ոչ, Աստուած իմ։ Վախկոտ քայլերով կը մօտենայ դրան։ Մատներովը կը հրէ դուռը ու գլուխը ներս կ՚երկարէ։ Կը մնայ քարացած. կ՚աշխատի զսպել յուզումը ու քայլ մը աւելի կը մօտենայ։ Խենթենալիք բան. կը սկսի դողալ ու ակռաները իրարու կը զարնուին։ Աչքերուն ջուրը կը չորցնէ ափով ու կրկին կը նայի։ Բայց, Տէր Աստուած, ի՞նչ է աս։ Մահ, հրեշտակներ, մոմեր կը դառնան աչքին առջեւ։ Կրկին կը շփէ աչքերը. կրկին նոյն տեսարանը կը պարզուի։ Զգուշութեամբ կը մօտենայ Ազնիւին ու ծունկի կու գայ։ Կը լսէ Ազնիւին միօրինակ ու խաղաղ շնչառութեան ձայնը՝ պուպրիկը գրկած, կը ժպտի ան, կարծես թէ հրեշտակներու հետ կ՚ապրի։ Ձեռքը կը դնէ կակուղ բուրդէ ծածկոցին վրայ ու կը դիտէ անոր հագած տաքուկ հագուստները, ձեռնոցը ու ինչե՜ր, ինչե՜ր կ՚անցնին մտքէն։ Աչքերը կը լեցուին արցունքով ու հեկեկանքին մէջ կը թափին անոնք՝ ջերմ, առատ, անուշ։ Չ՚աշխատիր զսպել զանոնք։ Քանի կու լայ, ա՛յնքան աւելի ուրախ կը տեսնէ քոյրը, ժպտուն, անհոգ, հանգիստ։

Յանկարծ Հայկ աչքերը վեր կ՚առնէ, պաղած սիրտը կը սկսի տաքնալ, կը լեցուի անչափելի սիրով մը, աչքերը կը փայլին տարօրինակ բոցով ու կարծես սիրտը կը խոշորնա՜յ, կը խոշորնա՜յ, դուրս կ՚ելլէ մարմնէն, կը բարձրանայ վե՜ր, առաստաղէն, աստղերէն ալ վեր՝ մինչեւ որ հասնի Ամենակալին ոտքերուն առջեւ ու յանկարծ կը պայթի՝ դղրդելով տիեզերքն ամբողջ, ու սա երեք բառերը կը տարածուին, կ՚ընդարձակուին, կ՚արձագանգեն դրախտին մէջ.

«Փա՜ռք Քեզ, Տէ՛ր»։